FullTrip.vn – Ngày 29/10/2023, tại Hà Nội, Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám tổ chức lễ ra mắt chương trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám tại Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Chương trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám chính thức phục vụ khách tham quan từ ngày 01/11/2023 từ 19:00 đến 22:00.
Chương trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám chính thức được ra mắt du khách và người dân Thủ đô với mong muốn mang đến cho khách tham quan một diện mạo mới hoàn toàn của khu di tích, tạo nên những trải nghiệm mới, những cảm xúc khác biệt so với các nội dung tham quan và khám phá ban ngày. Mọi di tích kiến trúc và không gian di sản đều trở nên ấn tượng hơn, lung linh hơn thường ngày, song vẫn giữ được nét thâm trầm, tinh tế của một khu di sản vốn được coi như ngôi trường quốc học đầu tiên của Việt Nam dưới thời quân chủ. Tất cả các hạng mục đều hứa hẹn sẽ mở ra một không gian Văn Miếu – Quốc Tử Giám vừa quen, vừa lạ.
Khu Nhập đạo
Ngay khi bước qua cổng chính (Văn Miếu Môn), khách tham quan sẽ được chìm đắm vào một khúc dạo đầu nhẹ nhàng và thư thái của sắc màu và âm thanh trong khu Nhập đạo. Dọc trên trục đường chính từ cổng Văn Miếu đến cổng Đại Trung, bốn từ “Tinh Hoa Đạo Học” được xếp thành hàng dọc khiến cho người xem dễ liên tưởng con đường này như một vế đối được trình bày theo phương nằm ngang chứ không phải trên các cột tường như vẫn thường bắt gặp tại các di tích kiến trúc truyền thống, đồng thời cũng thể hiện một thông điệp rằng trục đường chính dẫn vào Văn Miếu – Quốc Tử Giám chính là con đường dẫn đến tinh hoa đạo học của người Việt.
Hai bên trục đường chính trong khu Nhập đạo, hình ảnh bốn bức phù điêu “Tứ linh huấn tử” (Lão Long huấn tử, Kỳ Lân huấn tử, Lão Quy huấn tử và Phượng Hoàng huấn tử) lồng vào khung đỡ hình mái nhà theo kiến trúc truyền thống gợi lên hình ảnh những người cha đang dạy con dưới những mái nhà yên ấm. Những chỉ dẫn của cha dành cho con về cách sống, về cách ứng xử theo mỗi bước con trưởng thành chính là một trong những yếu tố hình thành nên gia đạo, mang đến cho con những bài học đầu tiên theo đúng tinh thần “người cha chính là người thầy đầu tiên của đứa trẻ”. Đây chính là một trong những nét đặc thù lần đầu tiên được giới thiệu đến khách tham quan tại khu di tích này.
Hình ảnh tứ linh (bốn linh vật bao gồm Long – Ly – Quy – Phượng) từ lâu đã xuất hiện trên các công trình kiến trúc tín ngưỡng ở Việt Nam, nhưng thường chỉ được thể hiện như những đại diện đơn lẻ cho từng loài linh vật. Cho đến nay, chỉ duy nhất tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám mới xuất hiện bốn bức phù điêu thể hiện bốn linh vật này theo từng cặp cha dạy con trên đỉnh cột Tứ trụ nghi môn phía trước cổng Văn Miếu. Những hình ảnh ý nghĩa này cũng sẽ xuất hiện trên mặt chính của các hộp đèn trên đỉnh trụ lan can viền quanh hai hồ chữ nhật nằm hai bên khu Nhập đạo.
Một khám phá thú vị khác sẽ chờ đón khách tham quan là hình ảnh người mẹ hát ru con được trình diễn bằng công nghệ chiếu mapping ngay ở gốc cây đa di sản nằm bên trái khu Nhập đạo. Hình ảnh thân thương này cho thấy ngay từ khi lọt lòng, mỗi con người Việt Nam đã mang trong mình một khát vọng học tập để hướng tới một tương lai tươi sáng. Khát vọng đó được gửi gắm qua lời hát ru của mẹ để mỗi đứa trẻ đều được nuôi dưỡng tinh thần hiếu học ngay từ khi còn nằm nôi.
Màn dạo đầu của bữa tiệc ánh sáng và sắc màu sẽ tiếp tục theo bước chân của khách tham quan trên trục đường chính dẫn đến cổng Đại Trung với những hình ảnh hoa văn trên diềm bia Tiến sĩ được tái hiện ngay trên nền đường. Những đường nét tinh tế và cách thể hiện phong phú của hoa sen, hoa lựu, hoa hải đường hay hoa kim ngân cho thấy sức sáng tạo của các bậc tiền nhân trên bia Tiến sĩ Thăng Long, nơi tôn vinh các nhà khoa bảng Việt Nam trong suốt hơn ba thế kỷ. Điểm kết cuối cùng trong khu Nhập đạo chính là ba công trình kiến trúc bao gồm cổng Đại Trung ở chính giữa và hai cổng Thành Đức, Đạt Tài nằm hai bên, tất cả đều được chiếu sáng nghệ thuật nhằm mang lại cho khách tham quan những cảm xúc mới mẻ mà các chương trình tham quan ban ngày không thể có được.
Khu Thành đạt
Bước qua cổng Đại Trung, điều bất ngờ đầu tiên sẽ đón chờ khách tham quan chính là một luồng sáng “chưa từng bắt gặp” từ ô cửa sổ Sao Khuê trên công trình có tính biểu tượng Khuê Văn Các chiếu thẳng về đỉnh mái của cổng Đại Trung, làm nổi bật hình ảnh đôi cá chép chầu bình móc. Luồng sáng này cũng biến Khuê Văn Các trở thành một ngọn hải đăng thực thụ – ngọn hải đăng của tri thức và trí tuệ. Ý nghĩa của tác phẩm sắp đặt ánh sáng này sẽ được lý giải một cách trọn vẹn khi khách tham quan thưởng lãm trình chiếu mapping với chủ đề “Tinh Hoa Đạo Học” tại sân Thái học.
Theo quan niệm dân gian, dưới chế độ giáo dục thời quân chủ chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nho giáo, sự thành danh của mỗi nho sinh thường được ví với hình ảnh “cá chép hoá rồng”. Mỗi chú cá chép đều phải nỗ lực hết mình để bơi ngược dòng nước, vượt qua ba tầng thác tới cửa Long môn mới có cơ hội được hoá thành rồng. Hình ảnh rồng khi đó không còn là biểu tượng của quyền lực vương triều mà là hiện thân của những giá trị cao quý, những tinh hoa của tri thức mà các nho sinh chỉ có thể đạt được thông qua con đường phấn đấu, rèn luyện với tinh thần kiên trì, bền bỉ. Đó là thông điệp mà các bậc tiền nhân đã gửi gắm qua hình ảnh đôi cá chép trên đỉnh mái của cổng Đại Trung.
Cũng tại khu Thành đạt, khách tham quan sẽ bắt gặp tổ hợp hình ảnh thể hiện bốn giai đoạn trong quá trình phấn đấu trưởng thành và đỗ đạt của các nho sinh. Từ nét chữ đầu tiên khi những cậu bé còn để tóc trái đào phải nằm ra để tập viết cho đến khi đạt được trình độ có thể ngồi đọc sách Thánh hiền và lên đường về kinh ứng thí để rồi đến khi đỗ đạt được ban ngựa vinh quy bái tổ, mỗi tư thế của nho sinh qua từng giai đoạn như gợi lại quá trình tiến hoá của loài người, nhưng trong trường hợp này là “sự tiến hoá” về trí tuệ và tri thức.
Biểu tượng cá chép như những nho sinh nỗ lực phấn đấu từng ngày, từng giờ tiếp tục được thể hiện qua hình ảnh đàn cá bên hồ chữ nhật phía bên phải khu Thành đạt. Dường như sau khi nhận được luồng sáng thần diệu của Sao Khuê, những chú cá chép sẽ không còn khô cứng, bất động như những bức tượng đắp im lìm trên đỉnh mái. Chúng sẽ tỉnh thức và tìm đến với những bạn đồng môn để bắt đầu một quá trình dùi mài kinh sử với mong ước một ngày không xa sẽ có cơ hội được thi triển tài năng để hoá rồng. Con đường phấn đấu đương nhiên không hề bằng phẳng. Chúng phải vượt qua nhiều thác ghềnh, khi bật lên, khi rơi xuống, nhưng quan trọng là không bỏ cuộc. Mọi thăng trầm chỉ là thử thách cho tinh thần học tập kiên trì và bền bỉ vì một ngày mai tươi sáng hơn.
Trong khi đó, tại hồ chữ nhật bên trái lại có một hình ảnh khác cũng khai thác hiệu ứng phản chiếu bóng nước, nhưng hứa hẹn mang đến yếu tố bất ngờ thú vị hơn. Đó chính là ô cửa sổ Sao Khuê – biểu tượng cho ánh sáng của tri thức theo quan niệm truyền thống – chỉ được “hoàn thiện” nhờ có bóng in trên mặt nước hồ. Điểm kết của khu Thành đạt chính là công trình biểu tượng Khuê Văn Các và hai cổng Bí Văn, Súc Văn nằm hai bên.
Khu Vườn bia Tiến sĩ
Điểm mới lạ đầu tiên chờ đón khách tham quan khi bước vào khu Vườn bia Tiến sĩ chính là giếng Thiên Quang. Viền quanh thành giếng là một dải đèn led với hai gam màu trang nhã in bóng xuống mặt nước tạo nên những cảm xúc vô cùng đặc biệt không thể có được khi tham quan vào ban ngày. Trong khi đó, toàn bộ các tán cây viền quanh khuôn viên khu vực này đều được chiếu sáng đổi màu khiến cho các dãy nhà che bia hai bên giếng Thiên Quang như được đặt trong một không gian kỳ ảo và đầy mê hoặc.
Cũng tại khu Vườn bia Tiến sĩ, khách tham quan sẽ được tìm hiểu về những nội dung cơ bản trên mỗi tấm bia Tiến sĩ với sự hỗ trợ của công nghệ trình chiếu mapping tiên tiến. Hai tấm bia được khởi dựng đầu tiên đặt tại hai toà đình bia hai bên giếng Thiên Quang sẽ trở thành những màn hình ấn tượng với nội dung không chỉ đơn thuần là danh sách các nhà khoa bảng Việt Nam trong suốt gần bốn thế kỷ trải qua các triều Lê – Mạc và Lê Trung hưng. Nhiều thông tin thú vị khác sẽ được giới thiệu đến người xem như số lượng thí sinh qua mỗi kỳ thi, các dạng bài thi, các chức quan tham gia một kỳ thi hay các ân điển mà các vị tiến sĩ tân khoa nhận được cùng nhiều thông tin thú vị khác. Nhờ công nghệ trình chiếu mapping, các tấm bia đá như được “lột xác” trở thành những cuốn sách thực thụ, những minh chứng sống động cho quan niệm mỗi tấm bia là một pho sử đá về đạo học của người Việt.
Khu Đại thành
Không gian tiếp theo trong hành trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám chính là khu Đại thành hay còn gọi là khu Bái đường. Nội dung chính được giới thiệu tại khu vực này chính là không gian trưng bày Quốc Tử Giám – ngôi trường đầu tiên của nền quốc học Việt Nam. Toàn bộ lịch sử hình thành và phát triển của cái nôi đào tạo nhân tài cho đất nước trong suốt gần 800 năm dưới thời phong kiến được thể hiện với phong cách thiết kế mang hơi thở đương đại, song vẫn in đậm dấu ấn của các giá trị truyền thống đã rèn đúc nên hàng ngàn danh nhân cho đất Việt. Tại sân Bái đường, khách tham quan sẽ được trải nghiệm sản phẩm công nghệ kính thực tế ảo, mới lạ và thú vị.
Bên cạnh đó, khách tham quan cũng được chiêm ngưỡng 16 bức hoa văn diềm bia Tiến sĩ gắn trên các hàng cột hiên của hai dãy nhà Tả vu và Hữu vu nằm hai bên sân Bái đường. Những hoa văn này lần đầu tiên được giới thiệu đến với công chúng một cách có hệ thống sẽ giúp cho khách tham quan thấy được những giá trị tạo hình trên bia Tiến sĩ Thăng Long bên cạnh giá trị tư liệu đã được Unesco công nhận.
Từ sân Bái đường, khách tham quan sẽ đi theo cổng nhỏ bên tay phải để sang khu trưng bày ngoài trời trong cùng hệ thống trưng bày về Quốc Tử Giám. Tại đây, du khách sẽ bắt gặp những “lát cắt” trên bước đường phấn đấu trưởng thành của mỗi nho sinh thời xưa. Đó là nếp nhà của thầy đồ, nơi những con chữ đầu tiên được gieo vào mảnh vườn tri thức của mỗi đứa trẻ. Đó là không gian phác họa một góc trường thi với hình ảnh lều chõng luôn gắn với cuộc đời của các nho sinh. Đó là tổ hợp sắp đặt theo chủ đề vinh quy bái tổ, nơi khách tham quan có thể trải nghiệm cảm giác của một vị tân khoa rong ruổi trên lưng ngựa trở về làng quê xưa, đặc biệt với gốc cây si và vòm cổng nhỏ ở cuối khu trưng bày dẫn sang sân Thái học khiến bất kỳ ai từng có tuổi thơ gắn với làng quê đều không tránh khỏi cảm giác bồi hồi trước những hình ảnh thân thuộc như vậy. Du khách sẽ được trải nghiệm viết thư pháp với “ông đồ”, làm sĩ tử đi thi và cưỡi ngựa vinh quy bái tổ.
Khu Thái học
Điểm chạm cảm xúc cuối cùng của chương trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám, song cũng là nội dung mang lại cảm giác thăng hoa nhất, chính là trình chiếu mapping 3D theo chủ đề “Tinh hoa đạo học”. Toàn bộ mặt tiền của nhà Tiền đường trên sân Thái học sẽ biến thành một màn hình khổng lồ giúp cho khách tham quan khám phá những giá trị tinh túy nhất trong đạo học của người Việt. Mỗi chi tiết trong chương trình đều được chăm chút một cách tỉ mỉ nhằm mang lại cho khách tham quan một buổi tối khám phá trọn vẹn những giá trị đặc trưng không chỉ của riêng khu di tích quốc gia đặc biệt này mà còn cảm nhận được những giá trị nền tảng của đạo học Việt Nam. Du khách được thưởng thức tiết mục nghệ thuật truyền thống trước khi xem phim mapping. Trình diễn mapping cũng là bức tranh toàn cảnh liên kết toàn bộ các hạng mục trải nghiệm mà khách tham quan đã được thưởng lãm từ cổng chính vào đến hết sân Bái đường. Tất cả cùng hòa quyện tạo nên một bữa tiệc của ánh sáng, âm thanh và cảm xúc.
Phim mapping 3D “Tinh Hoa Đạo Học” được lấy cảm hứng từ những yếu tố đặc thù tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám gắn liền với đạo học của người Việt xuyên suốt qua nhiều thế kỷ. Những giá trị tinh hoa đó bắt nguồn từ tinh thần hiếu học, từ gia đạo trong mỗi gia đình, từ tinh thần phấn đấu kiên trì, bền bỉ của mỗi nho sinh trên con đường khai mở tri thức. Bên cạnh đó, nội dung phim cũng khai thác các biểu tượng linh vật, hình tượng Sao Khuê trên công trình Khuê Văn Các và bia Tiến sĩ Thăng Long như những phương tiện biểu đạt thể hiện sự kết tinh và thăng hoa của đạo học Việt Nam.
Hình ảnh mở đầu của phim sẽ đưa người xem đến với hình tượng đôi chim phượng mang bó sách bút trên hai cánh cửa của cổng Văn Miếu. Từ hai bức đố cửa sơn son thếp vàng này, đôi chim thiêng đập cánh bay lên và đánh thức bốn cặp cha con Long – Ly – Quy – Phượng trên bốn bức phù điêu “Tứ linh huấn tử” phía trước cổng Văn Miếu để rồi những linh vật cha lần lượt bay lên, còn bốn linh vật con nhận được nguồn sáng tri thức từ Sao Khuê và lột xác thành bốn cậu học trò bái sư học đạo, chính thức bước vào con đường học vấn. Theo dòng thời gian luân chuyển bốn mùa xuân, hạ, thu, đông, bốn cậu học trò khôn lớn dần trong quá trình dùi mài kinh sử.
Khi đôi chim phượng bay về phía Khuê Văn Các, một luồng sáng từ ô cửa sổ Sao Khuê chiếu rọi về đỉnh mái cổng Đại Trung, nơi có đôi cá chép chầu bình móc. Sau khi nhận được luồng sáng thần diệu này, đôi cá chép nhảy bật lên rồi hạ xuống giếng Thiên Quang, nơi có những đàn cá đang bơi lội tung tăng. Luồng sáng trí tuệ từ cửa sổ Sao Khuê tiếp tục rọi xuống mặt giếng Thiên Quang. Ánh sáng lan toả khắp mặt giếng khiến tất cả cá chép cùng đồng loạt nhảy bật lên và mỗi chú cá lột xác thành một nho sinh mang theo lều chõng, hòm sách lên kinh dự thi. Người xem tiếp tục được thưởng lãm các khung cảnh trường thi Hội, thi Đình cũng như các hình thức ban thưởng dành cho các vị Tiến sĩ tân khoa: lễ xướng danh, niêm yết bảng vàng, ban mũ áo cân đai, dự yến vườn Quỳnh, dạo chơi kinh thành và vinh quy bái tổ.
Phần cuối của bộ phim sẽ khắc họa hình tượng bia Tiến sĩ không chỉ như một phương tiện tôn vinh các nhà khoa bảng mà còn như một sản phẩm kết tinh mọi giá trị tinh túy nhất của đất trời nhằm đề cao tinh hoa đạo học. Mỗi chú rùa đội bia không còn mang dáng dấp cam chịu như trong câu ca dao “Xót thương thân phận con rùa/Ra đình cõng hạc lên chùa đội bia” mà có phong thái chủ động, hoạt bát và hoan hỉ khi được giao phó trọng trách gìn giữ các tấm bia Tiến sĩ qua nhiều thế kỷ.
Quá trình tạo tác một tấm bia cũng sẽ được phác họa như một sự quy tụ mọi yếu tố ưu việt nhất của con người và thiên nhiên đất Việt: những dòng chữ trên bài ký của viên quan đại thần tự bay lên rồi áp vào mặt bia; mặt trời và mây lửa từ trên cao ngự vào trán bia; đôi rồng uy nghiêm bay lượn giữa không trung cũng hạ xuống chầu vào mặt trời trên trán bia; từng lớp sóng biển ào ạt dội vào chân bia để lại những nét hoa văn tinh xảo; chim muông hoa lá từ khắp các vùng miền cũng kéo về tô điểm cho các dải hoa văn trên diềm bia…
Khi quá trình tạo tác tấm bia hoàn tất, chú rùa khoan thai trở về tư thế sẵn sàng làm bệ đỡ vĩnh cửu cho bia Tiến sĩ và toàn bộ 82 bia Tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám sẽ hiện ra trước mắt người xem. Trên đỉnh mỗi tấm bia xuất hiện một ngôi sao lấp lánh như biểu hiện của sự kết tinh mọi giá trị cao quý nhất của đạo học. Sau giây lát, 82 ngôi sao đồng loạt bay lên không trung và kết lại thành hình ô cửa sổ Sao Khuê trước khi được lồng vào công trình Khuê Văn Các. Đây cũng là hình ảnh kết phim với thông điệp gửi đến người xem về những giá trị cao quý của tri thức hội tụ trong hình tượng Sao Khuê. Ánh sáng của ngôi sao chủ văn chương này, theo quan niệm của người xưa, chính là nguồn sáng trí tuệ đánh thức mọi khát khao học tập, dẫn đường cho mọi nỗ lực rèn luyện, dùi mài kinh sử để rồi những thành quả đạt được trên hành trình đạo học sẽ được lưu giữ vĩnh viễn cho muôn đời trên những pho sử đá – bia Tiến sĩ Thăng Long.
Chương trình Trải nghiệm đêm Văn Miếu – Quốc Tử Giám chính thức phục vụ khách tham quan từ ngày 01/11/2023 từ 19:00 đến 22:00. Thông tin cụ thể về chương trình sẽ được đăng tải trên các kênh thông tin của Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu – Quốc Tử Giám./.