MỤC LỤC
- 1 1. Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria tháng 02/2023 – Hơn 50.000 người chết
- 2 2. Bão Daniel gây lũ lụt ở Libya tháng 9/2023 – Ít nhất 4.352 người chết
- 3 3. Động đất ở Ma Rốc tháng 9/2023 – 2.946 người chết
- 4 4. Động đất ở Afghanistan tháng 10/2023 – Ít nhất 1.480 người chết
- 5 5. Bão nhiệt đới Freddy ở Malawi tháng 3/2023 – Ít nhất 679 người chết
- 6 6. Lũ lụt ở Congo tháng 5/2023 – Ít nhất 438 người chết
- 7 7. Động đất ở Nepal tháng 11/2023 – Ít nhất 157 người chết
- 8 8. Bão Mocha ở Myanmar tháng 5/2023 – Ít nhất 145 người chết
- 9 9. Mưa lụt ở Rwanda tháng 5/2023 – Ít nhất 129 người chết
- 10 10. Cháy lớn ở Hawaii, Mỹ tháng 5/2023 – Ít nhất 100 người chết
FullTrip.vn – Đến thời điểm hiện tại, khi năm 2023 đã khép lại, chúng ta đã có thể chắc chắn rằng đây là năm nóng nhất trong 125.000 năm qua. Đặc biệt, tháng 10/2023 đã phá vỡ kỷ lục cũ được lập năm 2019, trở thành tháng 10 nóng nhất từ trước tới nay. Tình trạng nóng lên toàn cầu – một dạng của biến đổi khí hậu – đi cùng những hệ lụy của nó đã góp phần biến 2023 thành năm của những thảm họa thiên nhiên gây thiệt hại nghiêm trọng về cả người và của. Trong đó có những thảm họa nói tồi tệ nhất trong lịch sử một số quốc gia vài chục năm trở lại đây cũng không ngoa. Cướp đi nhiều sinh mạng nhất vẫn là các trận động đất. Cùng FullTrip nhìn lại top 10 sự kiện đáng buồn mà thiên nhiên giáng xuống con người năm 2023 nhé!
1. Động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria tháng 02/2023 – Hơn 50.000 người chết
Vào 4 giờ 17 phút (giờ địa phương) ngày 06/02/2023, một trận động đất mạnh 7,8 độ richter đã xảy ra ở miền đông nam Thổ Nhĩ Kỳ, sát biên giới Syria. Trận động đất kéo dài khoảng 1 phút gây rung lắc và làm sụp đổ hàng trăm công trình. Tâm chấn của nó nằm ở độ sâu khoảng 17,9 km, gần thành phố Kahramanmaras.
Chỉ sau đấy vài giờ, Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục đón nhận không mong muốn một dư chấn mạnh 7,5 độ richter tại thị trấn Ekinozu thuộc tỉnh Kahramanmaras và một loạt chấn động khác làm rung chuyển cả các nước láng giềng như Syria, Cyprus, Lebanon. Trong đó, Syria là nước hứng chịu hậu quả nặng nề nhất. Con số thương vong liên tục tăng khi hàng trăm nạn nhân được cho là đang mắc kẹt dưới đống đổ nát.
Cơ quan Ứng phó Thảm họa và Tình trạng khẩn cấp Thổ Nhĩ Kỳ (AFAD) đêm 24/02 cho biết, số người thiệt mạng do trận động đất mạnh hồi đầu tháng đã tăng lên 44.218. Syria ghi nhận 5.914 người chết, nâng tổng số nạn nhân ở hai nước lên 50.132 người.
Chưa kể, trận động đất khiến hơn 160.000 tòa nhà với 520.000 căn hộ đổ sập hoặc hư hại nghiêm trọng. Các chuyên gia kinh tế nhận định, Ankara cần tới 100 tỷ USD để tái thiết nhà ở và hạ tầng công cộng.
Đây không phải lần đầu tiên Thổ Nhĩ Kỳ trải qua trận động đất kinh hoàng như vậy. Năm 1939, họ cũng đã phải đối mặt với trận động đất 7,8 độ richter chôn vùi 32.000 sinh mạng. Gần hơn là năm 1999, một trận động đất mạnh 7,4 độ richter đã khiến dân số nước này mất đi hơn 17.000 người.
2. Bão Daniel gây lũ lụt ở Libya tháng 9/2023 – Ít nhất 4.352 người chết
Rạng sáng ngày 10/9/2023, bão Daniel đã đánh vào thành phố biển Địa Trung Hải Derna miền đông Libya kéo theo mưa lớn, làm vỡ hai con đập của Derna xả thẳng 30 triệu mét khối nước ra khu vực dân cư xung quanh, gây nên lũ lụt trên diện rộng. Lượng nước lũ lớn đến mức tương đương lượng mưa 8 tháng mà cả miền đông bắc Libya dồn lại.
Theo số liệu Liên Hợp Quốc (UN) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố, ít nhất 4.352 người đã thiệt mạng vì trận lụt do bão Daniel, trong khi hơn 9.000 người vẫn mất tích. Số mất tích nhiều khả năng bị cuốn trôi ra biển hoặc vùi thây dưới đống đổ nát. Ngoài ra, ước tính 43.059 người ở đông bắc Libya đã phải di dời khỏi các khu vực lũ lụt do thiếu nguồn cung cấp nước sạch sinh hoạt, trong đó có khoảng 30.000 người dân Derna. Cơn bão mang tên Daniel gần như đã xóa sổ một nửa thành phố cảng Derna – nơi cư trú của gần 100.000 người. Đây được coi là trận lũ lụt gây hậu quả tồi tệ nhất lịch sử châu Phi.
Sự kiện tại Libya cho thấy, ở giai đoạn mà khí hậu có nhiều biến đổi cực đoan như hiện tại, thảm họa là điều rất dễ xảy ra, nhưng lại không dễ dàng đối phó hoặc phòng hờ trước.
3. Động đất ở Ma Rốc tháng 9/2023 – 2.946 người chết
Tầm 23 giờ (giờ địa phương) ngày 08/9/2023, Ma Rốc bất ngờ gặp phải trận động đất có cường độ cấp 9 khoảng 6,8 độ richter. Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) tiết lộ, tâm chấn của trận động đất ở độ sâu 18,5km, cách thành phố Marrakesh khoảng 72km về phía tây nam. Đây là thành phố lớn nhất nằm gần tâm chấn, lớn thứ tư của Ma Rốc với 840.000 dân và là địa điểm du lịch nổi tiếng. Ngay cả người dân ở thành phố Huelva và Jaen thuộc vùng Andalusia miền nam Tây Ban Nha cũng có thể cảm nhận được sự rung lắc từ trận động đất ở Ma Rốc.
Cơn ác mộng trên đã cướp đoạt 2.946 mạng người, khiến 5.674 người bị thương và nhiều người mất tích; đồng thời san phẳng toàn bộ làng mạc trên các ngọn đồi của dãy núi High Atlas. Tỉnh Al Haouz là địa phương bị thiệt hại nặng nhất, khoảng 60% số người thiệt mạng được xác định ở đây.
Không dừng lại ở đó, cơn địa chấn gây chết chóc nhiều nhất tại Ma Rốc kể từ năm 1960 này còn ảnh hưởng tới cuộc sống của ít nhất 300.000 người sống quanh khu vực gần tâm chấn của trận động đất. Vì sao chúng tôi nhắc tới mốc 1960? Đơn giản bởi đấy là thời điểm xảy ra trận động đất Agadir đau lòng tước đi sinh mạng của hơn 12.000 người, làm bị thương con số tương đương, đồng thời đẩy ít nhất 35.000 người ở miền tây Ma Rốc vào cảnh mất nhà mất cửa. Tuy cường độ 5,8 độ richter của nó không mạnh bằng thảm họa đêm 08/9 nhưng số thương vong lại lớn hơn rất nhiều, để lại bóng ma không thể xóa mờ trong lòng người dân Ma Rốc mà cả cộng đồng quốc tế.
4. Động đất ở Afghanistan tháng 10/2023 – Ít nhất 1.480 người chết
Nguồn tin từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho thấy, trong tháng 10/2023 đã có 7 trận động đất “oanh tạc” miền tây Afghanistan, trong đó đáng kể nhất là 2 trận động đất 6,3 độ richter xảy ra vào ngày 07/10 cách huyện Zindah Jan thuộc tỉnh Herat khoảng 29km và 2 trận có cùng cường độ xảy ra vào ngày 11 và 15/10 cũng tại cùng địa điểm.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, loạt thảm họa gối nhau liên tiếp đã giết chết ít nhất 1.482 người và làm bị thương hàng nghìn người, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em. Số người bị ảnh hưởng và cần viện trợ nhân đạo lên đến con số gần 160.000.
Do nhà cửa ở khu vực quanh tâm chấn hầu như xây bằng gạch bùn và đá nên chúng khó có thể chống đỡ được trước động đất. Hàng chục ngôi làng đã bị san phẳng chỉ còn là những đống đổ nát, chôn vùi theo hàng nghìn thi thể người dân vô tội.
5. Bão nhiệt đới Freddy ở Malawi tháng 3/2023 – Ít nhất 679 người chết
2023 tiếp tục là một năm đen tối với châu Phi khi cơn bão nhiệt đới Freddy quét qua miền nam Malawi, mang đi tính mạng của ít nhất 679 người. Cơn bão có sức tàn phá kỷ lục tấn công Malawi vào cuối mùa mưa khi mực nước trên các con sông và vùng trũng thấp đã ở mức cao.
Bão Freddy trút lượng mưa tương đương 6 tháng trong 6 ngày càn quét miền nam Malawi, để lại dấu vết tàn phá và cơ sở hạ tầng bị hư hại nghiêm trọng cũng như đất nông nghiệp bị ngập lụt.
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), Freddy là một trong những cơn bão mạnh nhất từng được ghi nhận ở vùng Nam bán cầu và có thể là cơn bão nhiệt đới kéo dài nhất. Trước khi tấn công Malawi, nó đã tàn phá nhiều công trình xây dựng và gây lũ lụt tại khu vực trung tâm Mozambique hôm 11/3.
6. Lũ lụt ở Congo tháng 5/2023 – Ít nhất 438 người chết
Những cơn mưa xối xả không dứt đầu tháng 5/2023 đã gây ra lũ quét và lở đất tại khu vực miền đông Cộng hòa Dân chủ Congo, cuốn theo ít nhất 438 mạng người và đẩy hàng nghìn người khác vào cảnh màn trời chiếu đất. Mưa lũ ập đến quá bất ngờ khiến đa số người dân trở tay không kịp. Họ không chỉ mất nhà cửa, vườn tược, của cải mà có người còn cùng lúc mất đi toàn bộ người thân.
Được biết, hai ngôi làng Bushushu và Nyamukubi của tỉnh biên giới Nam Kivu là nơi chịu thiệt hại nặng nề nhất bởi mưa lũ. Hàng trăm nhà dân đã bị dòng nước hung hãn xô đổ, sau khi lũ qua chỉ còn lại những đống đổ nát.
Liên Hợp quốc (UN) cảnh báo, những năm gần đây, mưa lũ đang trở nên ngày càng phổ biến hơn ở châu Phi và thủ phạm không ai khác chính là biến đổi khí hậu.
7. Động đất ở Nepal tháng 11/2023 – Ít nhất 157 người chết
Lại tiếp tục là một trận động đất, song lần này lại là Nepal – quốc gia nhỏ bé ở Nam Á nằm kín trong lục địa vùng Himalaya. Trận động đất 5,6 độ richter, tâm chấn ở độ sâu 18km đã tấn công miền tây Nepal vào đêm 03/11/2023. Dư âm của nó còn lan sang tận Thủ đô New Delhi của Ấn Độ, cách đó khoảng 600km.
Thống kê sau thảm họa cho thấy, ít nhất 157 người đã vĩnh viễn ra đi, hơn 100 người bị thương và hàng trăm ngôi nhà bị đổ sập.
Năm 2015, hai trận động đất liên tiếp đã giết chết khoảng 9.000 người ở Nepal. Toàn bộ các thị trấn, ngôi đền hàng trăm năm tuổi và các di tích lịch sử khác đã biến thành đống phế tích với hơn 1 triệu ngôi nhà bị phá hủy, gây thiệt hại kinh tế tới 6 tỷ USD.
8. Bão Mocha ở Myanmar tháng 5/2023 – Ít nhất 145 người chết
Bão nhiệt đới Mocha với sức gió lên đến 210km/giờ (tương đương một cơn bão cấp 5 ở Đại Tây Dương) đã đổ bộ vào miền tây Myanmar ngày 14/5/2023. Đây là cơn bão mạnh nhất tại Đông Nam Á trong vòng 10 năm trở lại đây, ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của khoảng 2 triệu người dân cư trú trên đường đi của nó, chủ yếu ở hai bang Rakhine và Chin (Myanmar).
Dù đã được sơ tán đến nơi trú ẩn an toàn như các tu viện, chùa chiền, trường học… nhưng bão Mocha vẫn tàn nhẫn cướp đi sinh mạng của ít nhất 145 người. Ngoài ra, gió giật mạnh đã làm tốc mái nhiều ngôi nhà, máy biến áp điện, quật ngã nhiều cây to, gây gián đoạn thông tin liên lạc giữa các địa phương.
Bão Mocha còn quét qua Bangladesh khiến ít nhất 12.000 ngôi nhà hư hại hoàn toàn hoặc một phần và hàng trăm nghìn người phải sơ tán, trong đó có không ít trẻ em. Thiệt hại quả thực khó mà đong đếm hết.
9. Mưa lụt ở Rwanda tháng 5/2023 – Ít nhất 129 người chết
Cũng trong nửa đầu tháng 5/2023, mưa lụt tại miền bắc và miền tây quốc gia Trung Phi Rwanda đã phá hủy hơn 5.000 ngôi nhà, làm hư hại thêm 2.500 ngôi nhà khác, đồng thời khiến ít nhất 129 người thiệt mạng.
Mưa lớn đã bắt đầu từ cuối tháng 3 và mạnh hơn vào cuối tháng 4, đầu tháng 5 gây lũ lụt kèm theo lở đất chia cắt các tuyến đường giao thông quan trọng, khiến công tác cứu hộ của chính quyền gặp nhiều khó khăn.
Các chuyên gia cho rằng nạn phá rừng trong khu vực và biến đổi khí hậu đã góp phần dẫn đến lũ lụt.
10. Cháy lớn ở Hawaii, Mỹ tháng 5/2023 – Ít nhất 100 người chết
Khô hạn và gió mạnh là cặp đôi hoàn hảo thổi bùng hàng loạt đám cháy trên đảo Maui thuộc bang Hawaii (Mỹ) kể từ đêm 08/8/2023. Ngọn lửa lớn và lan nhanh suốt 3 ngày trước khi bị dập tắt, thiêu rụi hàng nghìn ngôi nhà của thiên đường nghỉ dưỡng Hawaii, xóa sổ thị trấn ven biển có tuổi đời hàng thế kỷ Lahaina, giết chết ít nhất 100 người và trở thành thảm họa thiên nhiên nghiêm trọng nhất từ trước đến nay của bang Hawaii. Thiệt hại do vụ cháy gây ra ước tính khoảng 5,52 tỷ USD. Đây cũng là vụ cháy rừng làm nhiều người thiệt mạng nhất tại Mỹ trong hơn 100 năm qua.
Không phải cả 10 thảm họa chết người trên đều do biến đổi khí hậu, song nói là quá nửa cũng chẳng sai. 2024 khả năng sẽ tiếp tục là một năm nóng của nóng. Rõ ràng, tình trạng nóng lên toàn cầu do con người sử dụng nhiên liệu hóa thạch, phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính… đã dẫn tới các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra ngày một thường xuyên hơn và mạnh mẽ hơn. Mẹ Thiên nhiên đang gửi cho loài người chúng ta một thông điệp. Đó là con người cần hành động ngay trước khi mọi thứ còn có thể cứu vãn./.