FullTrip.vn – Nếu đặt thế giới cổ đại vào bối cảnh bộ tiểu thuyết võ hiệp kinh điển “Thiên long bát bộ” của nhà văn Kim Dung thì Bắc Kiều Phong hẳn là thủ lĩnh của người Neanderthal – giống loài đã chiếm lĩnh châu Âu và một phần châu Á 400.000 năm trước, còn Nam Mộ Dung có lẽ là đại diện của người Denisova – giống loài người cổ bí ẩn hơn từng hiện hữu ở châu Á và một phần châu Đại Dương. Bởi hai tộc người sống cùng thời và đều đã tuyệt chủng này có quan hệ họ hàng gần gũi với người hiện đại Homo sapiens, vẻ ngoài họ tương đối giống nhau, đồng thời những thành tựu lao động – nghệ thuật của họ đều hết sức đáng nể, nhắc chúng ta luôn nhớ và tự hào về một quãng thăng trong bản nhạc hào hùng của lịch sử tiến hóa loài người.
Trong bài chia sẻ trước đó, FullTrip đã mô tả khá đầy đủ chân dung những người da sáng dáng săn Neanderthal biết “múa hoa tay” trên đá, dùng lửa thành thạo, tạo quần áo, đóng thuyền bè… Còn bài này chúng tôi sẽ dành để khắc họa hình ảnh “người ma” Denisova dựa trên lượng tài liệu ít ỏi thấy… thương của giới khảo cổ. Mời các bạn cùng theo dõi!
Vì sao gọi Denisova là loài “người ma”?
Sở dĩ chúng ta gọi Denisova là “người ma” không phải vì giống người sơ khai này thoắt ẩn thoắt hiện hay ẩn núp như những bóng ma, mà vì cho đến nay, hồ sơ hóa thạch của họ quá mức khiêm tốn dẫn tới chân dung họ không thể được phác họa một cách rõ ràng. Cứ mờ mờ ảo ảo như bóng ma vậy đó!
Hiện các nhà khảo cổ mới chỉ phát hiện khoảng 7 hóa thạch Denisova. Tin được không? Chỉ vỏn vẹn 7 di cốt “người ma”, trong đấy: 5 di cốt được khai quật tại hang Denisova dưới chân dãy núi Altai ở Siberia thuộc lãnh thổ nước Nga, 1 di cốt là hàm răng Hạ Hà được tìm thấy ở hang động Baishiya Karst phía rìa Đông Bắc Cao nguyên Tây Tạng thuộc địa phận tỉnh Cam Túc, Trung Quốc và di cốt còn lại là chiếc răng hàm của một bé gái 3,5 – 8,5 tuổi được phát hiện trong khu vực hang Tam Ngũ Hào 2 nằm ở mặt phía Lào của dãy Trường Sơn. Nhưng tất cả chỉ là những dấu vết mờ nhạt bao gồm vài mẫu vật lẻ tẻ trong tình trạng không thực sự tốt, chẳng hạn như đốt xương đầu ngón tay thứ 5 của nữ giới vị thành niên niên đại khoảng 50.000 năm tuổi, mảnh hàm dưới của hàm răng Hạ Hà dự đoán hơn 160.000 năm tuổi hay DNA vương vãi ở các lớp trầm tích có niên đại từ 100.000 – 60.000 năm trước, thậm chí gần hơn thế. Nói tóm lại, hầu hết những gì ta biết về giống loài Denisova đều thông qua các phương pháp di truyền học.
Người cổ Denisova có nguồn gốc từ đâu?
Người Denisova được cho là một trong hai họ hàng gần gũi nhất với người hiện đại Homo sapiens, cùng với người Neanderthal vốn chiếm giữ châu Âu và một phần châu Á sống cùng thời với họ. Tên Denisova đặt theo tên địa điểm phát hiện hóa thạch đầu tiên của giống loài họ tại Siberia mùa hè năm 2008. Tuy nhiên, do chưa tìm được mẫu vật nào đủ hoàn chỉnh để có thể tiến hành mô tả học thuật nên đến nay, “người ma” vẫn chưa có một danh pháp khoa học chính thức trong cây tiến hóa của loài người.
Chủng người cổ thuộc chi Người (Homo) nói trên chia sẻ chung một tổ tiên là Homo heidelbergensis có nguồn gốc từ châu Phi với chủng người Neanderthal và có thể là cả người hiện đại.
Thông qua các phân tích DNA thu được từ lượng hóa thạch ít ỏi còn sót lại, giới khảo cổ cho rằng người Denisova xuất hiện cách đây khoảng 300.000 năm trước và ghi dấu ở các vùng đất phía Đông châu Á và Đông Nam Á như Nga, Trung Quốc, Lào, Philippin rồi vượt cả Đường Wallace chạy sang tiểu vùng Melanesia của châu Đại Dương. Bản đồ di cư này chứng tỏ “người ma” có khả năng thích nghi khá cao. Họ sống được ở cả môi trường lạnh sâu như Siberia, núi cao không khí loãng như Tây Tạng lẫn khu vực thấp và nóng ẩm như vùng rừng nhiệt đới Đông Nam Á.
Song, dù thích nghi tốt cỡ nào thì giống loài Denisova vẫn không tránh khỏi kết cục tuyệt chủng như Neanderthal và gần chục giống loài khác trong chi Homo. Họ đã chính thức biến mất vào khoảng 30.000 năm trước tương tự cú “ngã ngựa” của Mộ Dung Thế gia. Người Denisova không còn tương lai và giấc mộng khôi phục Đại Yên của dòng họ Mộ Dung cũng tan theo mây khói.
Nhận dạng người Denisova như thế nào?
Các bằng chứng di truyền nói với chúng ta rằng muốn biết người Denisova trông như nào, hãy soi chiếu từ chính hình thể, vóc dáng, khuôn mặt của người Neanderthal! Lý do là vì hai giống loài này tương đối giống nhau. Theo đó, có thể tưởng tượng “người ma” cũng mang dáng dấp bè bè, săn chắc, chân tay ngắn chứ không cao lớn, thanh mảnh như người đứng thẳng Homo erectus hay người hiện đại chúng ta. Lồng ngực của họ rộng, khung xương chậu và hộp sọ lớn. Thể tích não bộ cũng lớn, chừng 1.800cm3.
Các nhà khoa học đã tái tạo khuôn mặt người Denisova dựa trên một công nghệ mới phân tích quá trình methyl hóa DNA vốn được coi là công tắc điều khiển mọi tế bào của cơ thể. Nhờ vậy, chúng ta biết họ sở hữu khuôn mặt dài, rộng và đổ về trước; chiếc mũi lớn; vầng trán thấp và hàm răng nhô. Tuy nhiên, hai hàng răng của người Denisova dài hơn, răng hàm cũng lớn hơn người Neanderthal cũng như người hiện đại về mặt giải phẫu. Xương vai thì nhỏ hơn và mật độ xương thấp hơn giống loài Neanderthal.
Thêm một điểm trái ngược hoàn toàn với người anh em Neanderthal là nước da của người Denisova khá tối màu bất kể họ sống ở xứ lạnh như Siberia hay vùng ấm áp như Lào. Màu tóc và màu mắt của họ đều rất sẫm, phổ biến là màu nâu hạt dẻ.
Việc tìm thấy rất nhiều đồ tạo tác bằng đá và dấu tích động vật tại các địa điểm phát hiện di cốt “người ma” đã hé lộ phần nào cuộc sống và hành vi của giống loài họ. Người Denisova có lẽ cư trú trong hang động ở các khu rừng lá rộng và các cao nguyên, thảo nguyên hoặc lãnh nguyên lớn. Họ ăn nhiều thịt ngang ngửa người Neanderthal và thường xuyên săn hươu, nai, linh dương gazen, ngựa, gấu, bò bison, tê giác lông mượt để cải thiện bữa ăn bên cạnh các loại thực vật, hạt, củ, rễ cây…
Cùng với đó, những dấu tích còn sót lại tại các điểm khai quật còn chứng tỏ người Denisova biết dùng lửa. Họ tạo ra lửa từ gỗ hoặc đá đánh lửa và sử dụng lửa một cách thành thạo để thắp sáng, nướng đồ ăn, sưởi ấm hay xua đuổi thú dữ.
Ngoài ra, họ cũng là bậc thầy chế tác những công cụ bằng xương như kim, dùi lỗ và cả những công cụ đá phức tạp như đá đánh lửa, lưỡi đá, công cụ nạo bên, nạo hai đầu, công cụ gờ khía – răng cứa, mảnh tước dùng để trổ và các mảnh tước ngắn… Chưa kể, nhiều khả năng loài “người ma” bí ẩn còn biết làm đồ trang sức, bằng chứng là những mẫu vật của chiếc vòng tay bằng clorit, vòng bằng đá cẩm thạch, vòng ngà voi hay mặt dây chuyền bằng ngà voi, mặt dây chuyền bằng răng hươu đỏ, mặt dây chuyền bằng răng nai sừng tấm… được phát hiện dưới các lớp trầm tích trong hang Denisova ở Siberia.
“Người ma” vì sao lại về với cát bụi?
Giống loài Denisova ước tính tuyệt chủng khoảng 30.000 năm trước, sau người Neanderthal tầm 10.000 năm. Nguyên nhân cụ thể thực ra vẫn là một bí ẩn. Nhưng giới nghiên cứu tin rằng “người ma” biến mất theo cách tương tự như người anh em Neanderthal: Hoặc do dịch bệnh, biến đổi khí hậu, hoặc là do quần thể thưa thớt dễ bị tổn thương nếu gặp phải kiếp nạn lớn, hoặc có thể do người hiện đại “hất cẳng” họ để chiếm đất, hoặc do hôn phối dị chủng với người Neanderthal và người hiện đại khiến bộ gen của họ bị pha loãng rồi dần biến mất.
Dù là nguyên nhân nào đi chăng nữa thì có một sự thật không thể thay đổi là “người ma” đã vĩnh viễn biến mất. Song hiện khoảng 5% bộ gen của người bản xứ Papua New Guinea, Úc, Solomon, Vanuatu và thổ dân Negrito ở Philippin được xác định là thừa kế từ người cổ Denisova. Thật thần kỳ phải không ạ? Họ mất đi nhưng còn sống mãi là đây chứ đâu nhỉ? Ngay cả khi không còn dấu tích DNA ở một số quần thể người hiện đại, giống loài Denisova vẫn được lưu trong hồ sơ hóa thạch của giới khảo cổ và cây gia phả của chi Người (Homo) chúng ta.
Tạm biệt Bắc Kiều Phong và Nam Mộ Dung của phiên bản “Thiên long bát bộ” cổ đại! Trong bài sau, FullTrip sẽ chia sẻ về giống loài người duy nhất còn tồn tại cho đến ngày nay: người hiện đại Homo sapiens. Mời các bạn cùng đón đọc! Nếu bạn quan tâm tới giống loài nào khác, vui lòng để lại bình luận bên dưới, team chúng tôi sẽ ngâm cứu và thông tin đến các bạn nha! Xin chào và hẹn gặp lại!./.
Xem trọn video về “Người ma” Denisova TẠI ĐÂY.