FullTrip.vn – Đã từng, vào một ngày không rõ trời ngập nắng hay kéo mưa giông của Thế Pliocen (còn gọi là Thế Thượng Tân), một cá thể vượn trưởng thành đã từ giã cuộc đời tại Thung lũng Awash phía Đông châu Phi. Từ thời điểm chết đi cách đây 3,2 triệu năm, cô đã dần đi vào lãng quên khi giống loài của cô – vượn người phương Nam Australopithecus afarensis – cũng tiếp bước cô đi tới bờ vực tuyệt chủng. Giống loài này đã bị loài mới tiến hóa với bộ não lớn thay thế, họ tỏa ra khắp lục địa đen và từng bước thống trị thế giới.
3,2 triệu năm sau cái ngày định mệnh ấy, cụ thể là ngày 24/11/1974, nhà nhân chủng học người Mỹ Donald C. Johanson đã có duyên tìm thấy một mảnh xương cánh tay của người vượn cổ ở thung lũng sông Hadar thuộc khu vực Afar phía đông bắc Ethiopia. Linh cảm đây có thể là bằng chứng có giá trị lịch sử, nhóm nghiên cứu do ông Johanson dẫn đầu đã cẩn thận tìm kiếm và khai quật từng mảnh xương còn sót lại quanh vị trí phát hiện mảnh đầu tiên. Cứ thế, hóa thạch cô vượn năm xưa dần thành hình.
Hóa thạch gồm 47 xương không trùng lặp (trên tổng số 207 xương) của cùng một cá thể nữ khoảng 20 tuổi, cao chừng 1,05m và nặng khoảng 28kg. Trong số 47 xương có đủ xương cánh tay, xương chân, xương sống, xương sườn, xương chậu, xương sọ và cả xương hàm dưới nhưng hầu như thiếu vắng xương bàn tay và xương bàn chân. Đây được xác định là các mẫu xương hóa thạch của vượn người phương Nam được đặt tên là Lucy theo tên bài hát nổi tiếng “Lucy in the sky with diamonds” của The Beatles mà nhóm nghiên cứu nghe đi nghe lại trong bữa tiệc mừng công. Trên các tạp chí chuyên ngành, hóa thạch Lucy – ngôi sao sáng nhất thời Tiền sử tính tới thời điểm hiện tại – mang ký hiệu AL 288-1.
Ông Johanson cho biết: “Lucy vô cùng quan trọng, vì cô là một dạng hỗn hợp, cô có các đặc điểm khác nhau của vượn nhân hình và người”. Mặc dù chỉ tìm thấy khoảng 40% xương của Lucy, song bấy nhiêu cũng đủ để tái hiện câu chuyện về vượn người phương Nam Au. afarensis – một trong những tổ tiên sớm nhất của loài người chúng ta.
Loài vượn người phương Nam mà Lucy là đại diện sống ở khu vực Đông Phi cách nay khoảng 3,7 triệu năm – 3 triệu năm trước. Tên loài được đặt vào năm 1978, 4 năm sau khi hóa thạch Lucy được phát hiện, mang ý nghĩa: loài vượn phía Nam đến từ Afar.
Ngoại hình họ vừa giống vượn, vừa giống người. Khuôn mặt họ dài nhô ra đằng trước, cung lông mày mỏng, xương gò má nổi bật và hàm răng hô với xương hàm chắc chắn. Bộ não nhỏ, dung tích não rơi vào khoảng từ 385 – 550cm3, chỉ bằng 1/4 kích thước não bộ của một người hiện đại. Các đặc điểm như hộp sọ nhỏ, cánh tay dài, lồng ngực hình nón và bộ lông dày bao phủ cơ thể thì giống với vượn nhân hình, còn xương sống, khung chậu và hai bên đầu gối lại tương tự con người.
Cân nặng của Au. afarensis dao động từ 25 – 64kg (giống cái nhẹ hơn giống đực đáng kể), chiều cao từ 1 – 1,7m (giống cái cũng thấp hơn giống đực kha khá). Qua nghiên cứu đồng vị carbon trong răng thì loài này chủ yếu ăn hạt, củ, quả và cả lá cây. Vì thế, đỉnh răng khá nông, răng nanh cũng nhỏ. Một bộ phận “đồng bào” của Lucy về sau có săn bắt thêm thú nhỏ và nhặt trứng chim, trứng rùa, thậm chí là trứng cá sấu để đa dạng hóa nguồn thức ăn của mình.
Không giống các loài thuộc họ người trước đó, Au. afarensis bắt đầu đi bộ bằng hai chân. Những đặc điểm mô hình xương thân dưới của hóa thạch Lucy thể hiện rất rõ điều đó. Chưa kể, Lucy được phỏng đoán “chầu trời” do ngã cây (cô rơi từ độ cao hơn 10m). Nguyên nhân là vì hóa thạch của cô được tìm thấy ở khu vực bị cây bao phủ và sau khi chụp chiếu xương, nhóm nghiên cứu phát hiện xương vai trái, xương chậu, mắt cá chân và đầu gối phải của cô bị vỡ vụn, đặc biệt phần xương cánh tay gần như vỡ vụn. Nếu vẫn rành leo trèo bằng tứ chi thì làm sao nên nỗi?
Vậy là rất có thể không phải chờ tới tận giai đoạn tiến hóa thứ hai – người đứng thẳng Homo erectus, con người mới chuyển sang tư thế đứng thẳng, mà họ đã bước đi và trèo cây theo cách của con người từ thời Lucy tồn tại. Khác mỗi cái là họ đi chưa thành thục và chưa thể đi bộ quãng đường dài như chúng ta mà thôi.
Nhưng lúc này, loài của Lucy vẫn chưa hoàn toàn đoạn tuyệt với việc trèo cây. Rất có thể, họ sống trên những vùng đồng cỏ hoặc rừng cây gần sông, hồ và trú ẩn trên những tán cây để tránh thú dữ vào ban đêm.
Mặc dù giới khảo cổ chưa tìm ra công cụ lao động nào có liên quan trực tiếp tới vượn người phương Nam Au. afarensis, song nhìn vào đôi tay tương đối khéo léo, thích hợp cầm nắm, sử dụng đồ vật một cách có kiểm soát thì hẳn là họ đã biết dùng các công cụ lao động thô sơ trong quá trình sinh tồn, chẳng hạn như các công cụ bằng đá.
Trong khi hồ sơ những người tiền nhiệm vẫn còn chìm trong sương mù chưa lần ra vết dấu, hóa thạch khá nguyên vẹn của Lucy đã biến cô trở thành ngôi sao sáng nhất thời Tiền sử, đánh dấu bước ngoặt to lớn trong lĩnh vực nghiên cứu về sự tiến hóa của loài người. Cô nổi đến mức còn được họa sĩ cổ sinh học John Gurche người Mỹ bắt tay phục dựng hình dáng và dung nhan vào năm 1996. Hãy xem quá trình phục dựng tỉ mẩn kỳ công kéo dài hơn 3 tháng của ông để đắp nặn thành công hình hài Lucy! Quả là đáng nể phải không ạ?
Cơ mà liệu giống loài của quý cô Lucy có phải tổ tiên sớm nhất của chúng ta hay không? Câu trả lời vẫn còn là một ẩn số. Nhưng dù phải hay không cũng không thể phủ nhận hóa thạch Lucy vẫn là “người khổng lồ” trong lịch sử tiến hóa của nhân loại. Là ngôi sao vượn người phương Nam Australopithecine nổi tiếng nhất mọi thời đại, Lucy không chỉ là biểu tượng của giống loài, thậm chí cả chi của cô ấy mà còn là khởi nguồn của những nhóm vượn nhân hình đứng thẳng, đặt nền móng cho sự tiến hóa của người hiện đại Homo sapiens như ngày hôm nay.
Qua bài này, hóa thạch Lucy đã trở nên quen thuộc hơn với bạn rồi chứ? Cùng chờ đón nhiều thật nhiều những bài chia sẻ mới về cuộc sống con người và động vật thời Tiền sử của chúng tôi nhé! Cảm ơn các bạn đã quan tâm theo dõi! Xin chào và hẹn gặp lại!./.
Xem trọn video về Hóa thạch Lucy và giống loài của cô TẠI ĐÂY.