MỤC LỤC
Fulltrip.vn – Nếu bà tiên với cây đũa thần quyền năng trong truyện cổ tích “Cô bé Lọ Lem” cho bạn nguyện vọng được hồi sinh một loài động vật thời Tiền sử hoặc thời Cổ đại thì bạn sẽ chọn loài nào? Nhiều người chọn khủng long, hổ răng kiếm, chim Dodo hay lười khổng lồ. Còn tôi, tôi chọn voi ma mút, bởi đây là loài động vật có vú ăn cỏ to xác nhưng khá hiền lành, dễ mến. Cùng với khủng long thì voi ma mút có lẽ là một trong hai nhân vật được nhân loại yêu thích nhất kể từ thời Tiền sử.
Chi voi này có điểm gì hấp dẫn?
Chi voi ma mút hay voi lông dài (Mammuthus) tồn tại ở thế Pliocen (còn gọi là thế Thượng Tân) thuộc kỷ Neogen (có tên khác là kỷ Tân Cận) từ khoảng 4,8 triệu năm về trước. Chúng được cho là đã tuyệt chủng cách đây khoảng 4.000 năm để lại nhiều nuối tiếc cho nhân loại, đồng thời nhen nhóm những nỗ lực sử dụng công nghệ nhân bản vô tính để hồi sinh loài voi có quan hệ họ hàng gần gũi với voi hiện đại này trong tương lai không xa. Ta có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh voi ma mút trong các bộ phim hay truyện nói về thời cổ đại, quen thuộc nhất với cả người lớn lẫn trẻ con chắc là phim hoạt hình “Kỷ Băng hà” do Blue Sky Studios và hãng 20th Century Fox của điện ảnh Hoa Kỳ sản xuất.
Điểm nổi bật nhìn cái nhận ra ngay của voi ma mút là thân hình đồ sộ phủ bộ lông dài cùng cặp ngà cũng dài và cong. Loài voi ma mút lớn nhất có thể cao từ 4 đến hơn 5 mét, trọng lượng trung bình từ 7 đến 9 tấn; cá biệt, những con đực đầu đàn còn có trọng lượng vượt qua 12 tấn. Kích thước của chúng tương đương với voi châu Á hiện nay. Bộ lông rậm siêu ngầu bao bọc lớp da dày màu đen, nâu hoặc nâu đỏ; mỗi sợi lông vàng dài gần 50cm. Da dày lông rậm chính là yếu tố sống còn để voi ma mút giữ ấm cơ thể, thích nghi với khí hậu lạnh giá âm hàng chục độ C suốt kỷ Băng hà.
Còn cặp ngà voi mọc từ miệng thì dài hàng mét, hóa thạch voi ma mút ở Siberia có ngà dài tầm 3,5m nhưng vẫn chưa xi-nhê so với những con voi ma mút thảo nguyên đực già có cặp ngà dài tới 5,2m. Mỗi chiếc ngà voi hoàn chỉnh có thể nặng chừng 65kg. Từ cặp ngà, giới khảo cổ có thể suy đoán tuổi thọ của từng cá thể voi khai quật được vì khi cưa ngà, mặt cắt ngang của ngà voi hiển thị các vòng sinh trưởng giống như các lát cắt thân cây cổ thụ vậy.
Vòi voi dài có hai điểm lồi giống như ngón tay, một ở phía trước và một ở phía sau, giúp chúng dễ dàng cuốn cỏ và thực vật bỏ vào mồm. Loài voi ma mút ưa thích nhất là cỏ xanh tươi trên những bình nguyên, lãnh nguyên mênh mông, rộng lớn. Ngoài cỏ, chúng còn ăn cây bụi, lá liễu, linh sam… Voi trưởng thành mỗi ngày tiêu thụ hơn 300kg cỏ và 60 – 150 lít nước. Tương tự các loài voi hiện nay, voi ma mút dành phần lớn thời gian trong ngày để tìm kiếm nước và thức ăn. Lượng phân chúng thải ra theo đó cũng không hề ít, phải tầm 140 – 180kg phân một ngày.
Không chỉ lông dài, ngà dài, vòi dài mà răng voi ma mút cũng rất dài, chiếc dài nhất rơi vào khoảng 5cm. Những chiếc răng có gờ nhưng không có men, to và sắc cạnh, cong quặp vào trong khiến cho việc nghiền nát thực vật trở nên thực sự dễ dàng. Một con voi từ khi sinh ra tới khi mất đi thay tầm 5 – 6 bộ răng.
Voi ma mút có chân sau ngắn nên trọng tâm toàn thân nghiêng về phía sau, vai nhô cao lên. Nếu bàn chân voi hiện đại đều có 5 ngón thì số ngón trên bàn chân loài voi cổ đại này chỉ là 4 mà thôi. Không giống như suy nghĩ của nhiều người, nhìn thân hình voi ma mút khổng lồ sừng sững thế kia, kỳ thực chúng không hề hung hăng, dữ tợn mà còn được đánh giá là khá hiền lành, đương nhiên với điều kiện đừng có ai trêu đùa ác ý hay đe dọa đến chúng hay giống loài của chúng. Voi ma mút ăn cỏ mà các loài ăn cỏ thì ắt dễ thương hơn mấy loài ăn thịt như khủng long bạo chúa hay hổ răng kiếm rồi.
Voi cái mang thai khoảng 22 tháng và mỗi lần chỉ sinh 1 con. Có những con cả đời chỉ sinh duy nhất 1 lần. Voi mẹ nuôi con bằng sữa cho đến khi voi con được 2 – 3 tuổi. Voi con thường theo sát voi mẹ tận tới khi chúng trưởng thành. Tuổi thọ trung bình của một con voi ma mút rơi vào khoảng 60 năm.
Phạm vi phân bố của loài này rất rộng. Những con voi ma mút đầu tiên xuất hiện ở phía Đông và Nam châu Phi cách đây khoảng 4,8 triệu năm, trong đó loài lớn nhất là voi ma mút thảo nguyên (Mammuthus trogontherii) sống cách nay 1,8 triệu năm – 200.000 năm. Chúng nặng tới 15 tấn, gấp đôi, gấp ba lần trọng lượng của một con voi châu Phi, dù rằng sau một thời gian do biến đổi khí hậu, nguồn thức ăn khan hiếm hơn, trọng lượng của chúng đã giảm xuống trên dưới 10 tấn. Voi ma mút tỏa sang lục địa Á – Âu chừng 3 triệu năm về trước và được biết đến với tên gọi voi ma mút phương Nam (M. meridionalis). Tại các hòn đảo ở biển Địa Trung Hải, người ta tìm được hóa thạch của loài voi ma mút nhỏ nhất thế giới, đó là voi ma mút Cretan (M. creticus) có kích thước chỉ bằng 1/30 loài voi ma mút lớn nhất. Lợi dụng mực nước thấp thời kỳ kỷ Băng hà, một số con voi đã rủ nhau vượt biển băng qua Bắc Mỹ và nhanh chóng thích nghi với vùng đất mới, nhiều nhất là voi ma mút Columbia (M. columbi), voi ma mút lông xoăn (M. primigenius) hay voi ma mút Jefferson (M. jeffersonii). Dấu tích của voi ma mút được tìm thấy chủ yếu ở vùng Siberia, miền Tây nước Mỹ, miền Đông Canada và vùng băng Bắc cực…
Vì sao voi ma mút lại tuyệt chủng?
Dựa trên những di cốt tìm được, các nhà khoa học cho rằng loài này đã tuyệt chủng cách đây khoảng 4.000 năm. Nguyên nhân tuyệt chủng đến tận bây giờ vẫn còn gây nhiều tranh cãi. Song có lẽ, sự tuyệt chủng của loài voi ma mút vĩ đại xuất phát từ vài chứ không chỉ một nguyên nhân. Có thể là do Trái Đất dần nóng lên gây khó chịu cho loài voi luôn ưa sự lạnh giá. Băng tan, nước biển dâng cũng thu hẹp môi trường sống của voi và các loài động vật khác. Những trận mưa liên tiếp khiến không khí chìm trong ẩm ướt thời gian dài đã khiến cho bộ lông dày rậm của voi ma mút khó khô hơn. Rồi các vùng bình nguyên nơi voi kiếm ăn dần biến mất và bị thay thế bởi rừng. Là loài tiến hóa chậm, ít đa dạng, không khó hiểu, biến đổi khí hậu và sự xáo trộn liên tục của môi trường sống đã buộc voi ma mút phải thay đổi để thích ứng. Con nào không thích ứng được sẽ tự mình bị đào thải. Tuy nhiên, đây không thể là lý do duy nhất khiến voi ma mút “bốc hơi” hoàn toàn khỏi Trái Đất.
Một số nhà nghiên cứu đã tìm ra bằng chứng chứng minh người đứng thẳng (Homo erectus) bắt đầu tiêu thụ thịt voi ma mút khoảng 1,8 triệu năm trước. Có dấu hiệu ở Ukraina cho thấy, người Neanderthal còn dùng xương voi ma mút xây nhà. Xương voi cũng được phát hiện trong ngọn giáo của người tiền sử. Mặc dù loài này đã suy giảm số lượng từ trước đó nhưng rất có thể, sự xuất hiện của những thợ săn thiện nghệ thời cổ đại ở lục địa Á – Âu và cả châu Mỹ cũng góp phần đẩy nhanh tốc độ tuyệt chủng của chúng.
Ngoài ra, còn có giả thuyết tin rằng voi ma mút đã mắc phải một chứng viêm vi trùng lây lan nhanh chóng tới mức độ diệt tộc, không một con nào có thể tránh thoát.
Phải chăng loài người sắp “hồi sinh” được voi ma mút?
Việc truy tìm nguyên nhân thực sự dẫn tới sự tuyệt chủng của voi ma mút cũng quan trọng, song giờ đây, khi giới khoa học tiết lộ những thông tin thắp sáng hy vọng phục hồi được loài này thì điều đó không còn trở nên cấp thiết nữa. Công ty công nghệ sinh học và kỹ thuật di truyền Colossal Biosciences có trụ sở chính tại Dallas (Mỹ) do doanh nhân công nghệ Ben Lamm và nhà di truyền học nổi tiếng George Church đang hướng tới mục tiêu đưa voi ma mút lông xoăn đã tuyệt chủng từ lâu trở lại Bắc Cực thông qua hệ thống chỉnh sửa gen CRISPR. Đây được xem là “cây kéo” di truyền mà các nhà khoa học có thể sử dụng để cắt, dán và thay thế các chuỗi gen cụ thể thành ADN của một sinh vật.
Ngày nay, Bắc Cực phần lớn được tạo thành bởi rêu, cây bụi và rừng thưa thớt. Nhưng khi voi ma mút trở lại sống ở đó thì cảnh quan chắc chắn sẽ khác vì chế độ ăn thực vật cũng như kích thước khổng lồ giúp chúng đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì sức khỏe và đa dạng sinh học của các hệ sinh thái nơi chúng sống.
Đại diện Colossal cho biết: “Trong suy nghĩ của nhiều người, voi ma mút đã biến mất mãi mãi. Nhưng trong tâm trí các nhà khoa học cũng như các phòng thí nghiệm của công ty chúng tôi thì không phải như vậy. Chúng tôi đang trong quá trình tái sinh loài voi ma mút lông xoăn. Các nhóm của chúng tôi đã thu thập các mẫu ADN khả thi và đang chỉnh sửa các gen để đưa loài động vật khổng lồ này một lần nữa tung hoành khắp Bắc Cực”.
Thông qua chỉnh sửa gen, các nhà khoa học Colossal sẽ tạo ra phôi của voi ma mút lông xoăn rồi đặt phôi này vào một con voi châu Á vì muốn tận dụng kích thước và sự tương thích về gen của nó, sau cùng cho phép nó sinh ra một con voi ma mút lông xoăn “lai”. Nếu thành công, kế hoạch của họ là đưa hàng chục nghìn cá thể voi tới Bắc Cực với mật độ 1 con/km2. Tuy nhiên, khung thời gian để đạt số lượng trên sẽ cực dài nếu việc sinh sản đòi hỏi voi cái mang thai hộ.
Việc “hồi sinh” một trong những loài sinh vật biểu tượng thời tiền sử như voi ma mút tưởng rằng được chào đón nồng nhiệt, song thực tế số người phản đối không hề ít. Một số đặt ra câu hỏi về vấn đề đạo đức khi lai tạo bằng cách mang thai hộ. Số khác lại cho là chúng ta không thể hoàn tác sự tuyệt chủng và bản thân con lai nếu được tạo thành công cũng chẳng phải sao y 100% bản chính. Một số thì phàn nàn sao phải tốn tiền tốn sức hồi sinh một loài đã tuyệt chủng hàng thế kỷ trước chẳng biết có thành công hay không mà không lo tập trung mọi nguồn lực bảo tồn các loài thiết yếu hiện đang bị đe dọa tuyệt chủng. Rồi không ít người cứ làm như Colossal thành công đến nơi khi vin vào cớ có công nghệ “hồi sinh” các loài thì nhân loại lo gì tuyệt chủng và cần gì phải bảo vệ các loài nữa…
Thế giới hơn 8 tỷ người, việc 9 người 10 ý là khó tránh khỏi. Còn bạn thì đứng về bên nào? Team chúng tôi luôn hoan nghênh những ý kiến trao đổi, đóng góp của các bạn. Hãy để lại bình luận ngay bên dưới nhé!